این مقاله را به اشتراک بگذارید
اندرو اسمیت هالیدی – Andrew Smith Hallidie اولین واگن برقی را در 17 ژانویه 1861 به ثبت رساند و اسب های زیادی را از کار طاقت فرسای جابجایی مردم در جاده های شیب دار شهر در نجات داد. هاليدي با استفاده از طناب‌هاي فلزي كه ثبت اختراع كرده بود، مكانيزمي ابداع كرد كه به وسيله آن ماشين‌ها توسط يك كابل كه در شكافي بين ريل‌ها كشيده مي‌شدند از روي يك محور بخار در نيروگاه عبور ميكرد.
تراموا چیست؟
تراموا يا ترام به انگليسي:) Tramway, Tram) يا واگن برقي گونه‌اي واگن است كه بر روي ريل‌هايي كه در خيابان قرار داده شده حركت مي‌كند. تراموا هم می‌تواند درون‌شهری و هم بین‌شهری باشد. واگن‌های برقی معمولاً سبک‌تر و کوتاه‌تر از قطارهای معمولی و متروها هستند. البته مرز دقیقی میان تراموا و قطارهای عادی وجود ندارد و برخی ترامواها ممکن است که از روی راه‌آهن معمولی هم حرکت کنند (مانند تراموا-قطار). همچنین، ممکن است بتوانند از روی راه‌آهن مترو و ریل‌های سبک نیز حرکت کنند. واگن‌های برقی برای ترابرد مسافر و به‌ندرت برای ترابرد بار طراحی شده‌اند.
تراموا، از گذشته تا به امروز
شکل گیری ترامواها که قطارهای سبک شهری به شمار می روند، به اوایل قرن نوزدهم میلادی برمی گردد. زمانی که ساکنان ولز در سال 1807 میلادی برای اولین بار سوار بر واگن های سبکی شدند که اسب ها آنها را می کشیدند. هر چند که 70 سال بعد این نیروی بخار بود که جایگزین توان اسب ها برای حمل انسان شد و در سال 1877 واگن های بخار وارد چرخه حمل و نقل شدند.
امروزه بیشتر ترامواها به وسیله پانتوگراف از برق استفاده می‌کنند؛ اگر لازم باشد، این ترامواها ممکن است از دستگاه‌های قدرت بسیاری استفاده کنند. دیگر گونه‌های تراموا هستند که سوخت دیزل به‌کار می‌برند و بیشتر از آنها در مسیرهای میان شهر و روستاها استفاده می‌گردد؛ گونه‌هایی نیز وجود دارند که توسط بنزین، گاز، اسب و قاطر حرکت می‌کنند. نخستین گونه‌های تراموا با به‌کارگیری حیوانات باری به حرکت درمی‌آمدند. نخستين تراموا كه در سال 1807 در بريتانيا آغاز به‌كار كرد ابتدا از اسب براي كشيدن واگن بهره مي‌برد، اما پس از چندي اسب‌ها با موتور بخار و سپس با موتور برقي جايگزين شدند.
فاصله میان ظهور واگن های بخار تا واگن های برقی چندان زیاد نبود. در سال 1929 واگن های برقی بسیار بزرگ با 106 صندلی جایگزین واگن های بخار شدند. هر چند به نظر می رسد ریل های تراموا در آمریکا پیش از اروپا توسعه یافتند. چرا که آسفالت خیابان ها در شهرهای آمریکا برای حرکت اسب ها چندان مناسب نبود.
اولین خط ریلی در نیویورک
اولین خط واگن خیابانی توسط یک ایرلندی-امریکایی بنام John Stephenson در نیویورک بنام “خط خیابان چهارم” در سال 1832 به کار افتاد. بعد از آن در سال 1835 در نيواورلين در ايالت لوئيزيانا شبكه تراموايي احداث گرديد كه به ادعاي شوراي مهندسين مكانيك امريكا قديمي ترين خط آهن خياباني است كه بطور پيوسته تاكنون كار کرده. اين نوع وسيله نقليه عمومي با استفاده از ريل هاي تازه ابداع شده آهني يا فولادي كه در سطح خيابان نصب ميشوند تراموا ناميده مي شدند . اين وسيله جايگزين درشكه هايي كه در مسيرهاي مشخص مسافران را جابجا مي كردند شدند. ترامواي Sistesan Interurbans در لهستان و ترامواي ملبورن استراليا ادعا مي شود كه بزرگترين شبكه تراموا در جهان است. قبل از افول، BVG در برلين آلمان در شبكه اي بطول 634 كيلومتر فعاليت ميكرد. احتمالا بزرگترين سيستم تراموا كه تاكنون ساخته شده است بطول 857 كيلومتر در بوينس آيرس آرژانتين قبل از سال 1960 باشد. در طي دهه 1980 بزرگترين سيستم تراموا در لنينگراد شوروي ساخته شد كه در كتاب ركوردهاي گينس به ثبت رسيده است.
مزایا و معایب تراموا
تراموا از زمان ورود به عرصه حمل و نقل دگرگونی های بسیاری به خود دیده است تا اینکه امروز به یکی از شیوه های مرسوم حمل و نقل بدل شده است. اما بدون شک این وسیله نیز مانند هر وسیله دیگری مزیت ها و کاستی هایی دارد. در زیر به مزایا و معایب تراموا نگاهی می اندازیم:
-
مزایای تراموا
حركت چرخهاي فولادي بر روي ريل هاي فولادي حدود يك هفتم، اصطكاك كمتري از چرخ هاي لاستيكي بر روي آسفالت دارند. بنابراين آلودگي كمتري براي حمل بار يكسان ايجاد مي نمايد. بر خلاف اتوبوس، تراموا در نقطه استفاده دودي ايجاد نمي كند. از خصوصيات تراموا قدرت جابجايي زياد مسافر و نزديكي ايستگاههاي آن به يكديگر است. ضمناً براي تعويض سريع مسافر درهاي ورودي بسيار و با عرض زياد تعبيه شده است. در مقايسه با اتوبوس هاي موتوري صداي تراموا بطور كلي كمتر است. اما استفاده از محورهاي ثابت باعث لغزش بين چرخ و ريل در پيچ ها مي شود كه صداي دلخراشي ايجاد مي نمايد. ظرفيت تراموا بيشتر از اتوبوس است و با افزودن و كاستن از تعداد واگن ها و بدون نياز به تغييري در تعداد راننه مي‌توان ظرفيت آن را كم و زياد نمود.
از آنجایی که تراموا در سطح حرکت می کند نیاز به تهویه اضافی مورد نیاز در تونل های مترو نمی باشد. این مساله باعث صرفه جویی در مصرف سوخت می شود. همچنین نیازی به پله های برقی مورد نیازدر ایستگاه های مترو ندارد. در مقایسه با مترو و حرکت داخل تونل، تراموا دید بسیار دلپذیرتری به مسافران می‌دهد. ایمنی تراموا در موقع بروز آتش سوزی نسبت به مترو بسیار بالاتر است و دست رسی نیروهای امدادی به مصدومین بسیار آسانتر خواهد بود. ایستگاههای تراموا در خیابان به آسانی قابل دسترس اند بر خلاف ایستگاه های مترو که در زیر زمین هستند و نیاز به طی مسیری از پله ها و پله برقی دارند. بدلیل کنترل شتاب و ترمز راحتی سفر در تراموا از اتوبوس بالاتر است. مطالعات مداوم بازار مصرف در 30 سال گذشته در اروپا و امریکای شمالی نشان داده است که مسافران اتوموبیل شخصی حاضرند که بعضی از سفرهایشان را با وسایل نقلیه عمومی ریلی تعویض نمایند اما نه با اتوبوس.
-
معایب تراموا
هر چند تراموا یکی از وسایل محبوب برای سفرهای داخل شهری به شمار می رود، از کاستی ها مبرا نیست. هر چند که این نواقص بیشتر برای گروهی غیر از مسافران، چشم گیر است. تراموا یک وسیله هزینه بر است. سرمایه اولیه مورد نیاز برای راه اندازی آن در مقایسه با وسیله ای چون اتوبوس بیشتر است. هرچند که طول عمر آن بسیار بیشتر از اتوبوس است. تراموا برای برخی یک مزاحم است. چرا که باعث کاهش سرعت برای وسایل نقلیه دیگر از قبیل اتومبیل و اتوبوس می شود. به نظر می رسد که تاسیسات و دکل های برق بالای ریل های تراموا که جهت تغذیه برق نصب می شوند، می توانند در بعضی نقاط جلوی دید ساختمان ها را گرفته و در حقیقت آلودگی بصری برای آنها به وجود آورند.
نتیجه‌گیری
قطارها از زمان ورود به زندگی بشر، شاهد تحولات بی‌شماری بوده‌اند. از ابداع قطارهای بخار تا ورود قطارهای سبک شهری و قطارهای سریع السیر به زندگی شهرنشینان، کمتر از ۲۰۰ سال گذشته است.
این روزها با توجه به رشد جمعیت، افزایش وسایل نقلیه شخصی و آلودگی هوا، استفاده از وسایل نقلیه عمومی نظیر مترو و تراموا به امری ضروری تبدیل شده است و شهروندان برای تسهیل در رفت‌وآمد و کاهش هزینه از این سیستم‌های حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند.
در پایان باید در نظر داشت که اگرچه نحوه به‌کارگیری مدهای مختلف حمل و نقل شهری باید مدنظر قرار گیرد اما هیچ کدام از آنها مختل کننده‌ی کار دیگری نیستند بلکه مکمل یکدیگر در جهت خدمات رسانی به مردم و مرتفع کردن مشکلات ترافیکی هستند.
