این مقاله را به اشتراک بگذارید
فرمول یک (به انگلیسی: Formula One) که به اختصار «F1» نوشته میشود، همچنین به « مسابقات اتومبیلرانی جایزه بزرگ – گرندپری » نیز مشهور است، بالاترین رده از مسابقات بینالمللی خودروهای چرخباز است که توسط فدراسیون بینالمللی اتومبیلرانی (FIA)، سازماندهی و برگزار میشود. «چرخ باز» به خودروهایی گفته میشود که تایرهای خودرو از بدنه جدا و خارج از آن هستند، برخلاف خودروهای معمولی که تایرها زیر سپر قرار گرفتهاند. منظور از واژه «فرمول» مجموعهای از مقررات و قوانین است که همه شرکتکنندگان و خودروها باید از آن پیروی کنند. فصل قهرمانی فرمول یک جهان از مجموعهای از مسابقات، که به جایزه بزرگ مشهور است تشکیل شده این مسابقات معمولاً در پیستهای فرمول یک، و در موارد معدودی در جادههای بسته شهری برگزار میشود. نتایج تمامی مسابقات جمع بسته میشود تا دو فهرست قهرمانان فرمول یک جهان در هر سال، یکی در بخش رانندگان قهرمان فرمول یک و دیگری در بخش سازندگان قهرمان فرمول یک مشخص شود. رانندگان این مسابقات، ابتدا باید مدرک رانندگی ویژهای که توسط فدراسیون بینالمللی اتوموبیلرانی صادر میشود را برای ورود به این مسابقات، بهدست آورند.
تاریخچه
زمانی که فرانسویها در سال ۱۹۰۶ نخستین گرندپری (جایزه بزرگ) را برگزار کردند، فکرش را نمیکردند که به مسابقه بزرگی تبدیل شود. نخستین مسابقه ۳۲ خودرو را دربر میگرفت که در مسیری به مسافت ۱۰۴ کیلومتر در نزدیکی آلمان برگزار شد و دو روز به طول انجامید. خودروی برنده یک رنو، تحت هدایت فرنس سیز مجارستانی بود که سرعت متوسطی برابر ۱۰۰ کیلومتر در ساعت داشت. از آن شروع ساده، فرمول یک متولد شد و با گذر زمان در این سالها به یکی از پرطرفدارترین مسابقات ورزشی دنیا تبدیل شده است.








مقررات این مسابقات، شامل شماری از محدودیتها و شرایطی است که خودروها باید از آن پیروی کنند. از جمله مواردی که این مقررات به خاطر آن تدوین شده، میتوان به کنترل ایمنی سرعتهای فزاینده اشاره کرد. در سال ۲۰۲۱ از موتورهای V6 با حجم 1.6 لیتری توربوشارژ هیبرید که کارآمدترین موتور احتراق داخلی جهان به شمار میآید، استفاده میشود.
گرندپری
هنگامی که صحبت از مسابقات فرمول یک میشود، اصطلاح گرندپری را زیاد میشنویم. اصطلاحی پرکاربرد و مهم که معنای واقعی مسابقات بعضی از رشتههای ورزشی اتومبیلرانی مثل فرمول یک در بند آن است. گرندپری جمع چند رویداد اتوموبیلرانی است که تمرین، زمان گیری و برگزاری مسابقه اصلی را در هر مرحله شامل میشود. گرندپری به معنای جایزه بزرگ است و ریشه آن به مسابقات اتوموبیلرانی سال ۱۹۸۴ فرانسه بازمیگردد. تعداد این مراحل در هرسال فرق دارد اما معمولا هر فصل شامل ۲۰ مرحله است. هر مرحله هم در پیست کشورهای مختلف برگزار میشود. تیمها برای شرکت در هر مرحله رقابتی باید چند رویداد مختلف را پشت سربگذارند. رویدادهای هر سری فرمول یک، ۳ مرحله تمرین، ۱ مرحله تعیین خط و ۱ مرحله مسابقه اصلی را تشکیل میدهد.
-
تمرین
مرحله اول، تمرین (Practice) نام دارد که در ورزش فرمول یک، در دو روز مختلف برگزار میشود. این تمرینها با اختصار P2، P1 و P3 هم نشان داده میشود. دو سری اول تمرین در روز جمعه و سری سوم تمرین در شنبه برگزار میشود. در میان تمام گرندپریها، تنها گرندپری مون کو است که از این حیث مستثنی است. دو سری تمرین اول گرندپری موناکو در روز پنچ شنبه برگزار میشود اما برگزاری سری سوم تمرین همچون سایر گرندپریها شنبه هفته خواهد بود.
-
تعیین خط
مرحله دوم Qualifying یا همان تعیین خط است. تعیین خط بین تمرین و برگزاری مسابقه اصلی قرار دارد که نقش مهمی را هم در گرندپری بازی میکند. چراکه این مرحله باعث میشود تا موقعیت قرارگیری خودروها در روز مسابقه اصلی مشخص شود. این مرحله در روز شنبه و پس از برگزاری تمرین سوم برگزار میشود. رانندهای که بهترین زمانگیری را ثبت کند، در موقعیت اول مسابقه میایستد و رانندگان دیگر با توجه به نتایج به دست آمده، به ترتیب در موقعیتهای بعدی قرار میکنند.
-
مسابقه اصلی
پس از مراحل تمرین و تعیین خط، نوبت به مسابقه اصلی (Race) میرسد. این مرحله، یکشنبه هفته برگزار میشود و به عنوان مهمترین بخش مسابقه شناخته میشود که نتیجه سرنوشت ساز را برای تیم رقم میزند. رانندگان در روزهای تمرین با مسیر پیست آشنا و با تیم پشتیبانی خود هماهنگ میشوند. در روز تعیین خط نقطه شروع مسابقه را مشخص میکنند. در روز مسابقه اصلی با احتزاز پرچم داور، مسابقه را شروع کنند. در این مرحله، رقابت سنگینی میان تیمها شکل میگیرد تا تمام تلاش خود را به کار گیرند و به نتیجه مطلوب تیم خود برسند. جذابیت مسابقات فرمول یک در همین رویداد است که بسیاری از هوادارن برای دیدن مسابقه از نزدیک بلیط پیست را تهیه میکنند و علاقمندان دیگر هم از شبکه و رسانهها، بازی را دنبال میکنند.
پیستهای گرندپری
- اولین گرندپری قهرمانی جهان در سال ۱۹۵۰ در سیلورستون برگزار شد. از آن زمان به بعد، ۷۱ پیست حداقل میزبان یک گرندپری بودهاند. بسیاری از پیستهای قدیمی در طول زمان فعالیت خود با استفاده از پیکربندیهای متفاوت یک گرندپری را میزبانی کردهاند. در اولین مسابقه قهرمانی جهان که در پیست نوربورگرینگ برگزار شد، مسافت پیکر بندی این پیست معادل ۲۲٫۸۳۵ کیلومتر بود. اما نگرانیهایی که در زمینه ایمنی وجود داشت به استفاده از پیستهایی با طول کمتر و ایمنی بیشتر برای گرندپری های امروزی منجر شد. در نخستین سالهای برگزاری مسابقات قهرمانی، پیستهای فرمول یک غالباً در اروپا واقع شدهبودند؛ اما با گسترش این رشته ورزشی، پیستهای میزبان مسابقات نیز از بعد موقعیت جغرافیایی تنوع بیشتری پیدا کردند. گسترش مکانهای میزبان به آسیا و آمریکا در دوران اخیر اتفاق افتادهاست. در حدود نیمی از پیستهایی که گرندپری های فصل ۲۰۱۲ در آنها برگزار شدند، تا پیش از سال ۱۹۹۹ در تقویمهای مسابقات حضور نداشتند.
- پیست ناتزیوناله مونتزا میزبان بیشترین تعداد مسابقات قهرمانی جهان بودهاست. این پیست تنها در فصل ۱۹۸۰ میزبان هیچ مسابقهای نبودهاست و گرندپری ایتالیا در آن سال بهجای این پیست در پیست انزو دینو فراری برگزار شد. پیست شهری باکو هفتاد و یکمین پیستی بود که میزبان یک گرندپری شد. گرندپری اروپا در سال ۲۰۱۶ در این پیست برگزار شد. این پیست تا امروز آخرین پیستی بودهاست که به فهرست پیستهای فرمول یک افزوده شدهاست. طولانیترین پیستی که میزبان برگزاری یک گرندپری بوده است، پیست پسکارا است که گرندپری ۱۹۵۷ پسکارا در آن برگزار شد. این پیست که طول آن برابر با ۲۵٫۸۰۰ کیلومتر بوده و در پسکارای ایتالیا واقع شدهاست، محل برگزاری سالانه مسابقات کوپا آکربو بودهاست. سال ۱۹۵۷ تنها سالی بود که این مسابقه بهعنوان بخشی از مسابقات قهرمانی جهان در نظر گرفتهشد. در این مسابقه استیرلینگ ماس برنده میدان شد.
فهرست پیست های مسابقات جایزه بزرگ اتوموبیلرانی – گرندپری – را میتوانید در اینجا مشاهده کنید.
مقررات فنی
- در مسابقات جهانی سال ۲۰۲۲، بازنگری در مقررات فنی انجام شد. این تغییرات برای معرفی در سال ۲۰۲۱ برنامهریزی شده بود که تیمها ماشینهای خود را در طول سال ۲۰۲۰ توسعه دهند. با این حال، معرفی مقررات مسابقات قهرمانی در سال ۲۰۲۲ به دلیل دنیاگیری کووید-۱۹ به تأخیر افتاد. پس از اعلام تأخیر، تیمها از انجام هرگونه توسعه اتومبیلهای سال ۲۰۲۲ خود در طول تقویم سال ۲۰۲۰ منع شدند. قبل از فصل، فیا گفته بود که پیشبینی میکرد که کسری عملکرد ماشین بین سریعترین و کندترین تیمهای جدول در مقایسه با سال ۲۰۲۱ به نصف کاهش یابد.
- در مورد تدوین مقررات فنی جدید، از رانندگان مشاوره گرفته شد. این کار منجر به تغییر قوانینی شد که به گونهای نوشته شده بود تا با طرح های رادیکال، توانایی سبقت رانندگان را محدود کند. فیا یک گروه کاری تخصصی یا کمیتهای از مهندسان ایجاد کرد که وظیفه شناسایی و بستن نقاط ضعف مقررات قبل از انتشار آنها را دارد. از بین بردن حفرهها، از نظر تئوری یک تیم را از داشتن یک ماشین مسلط متوقف میکند و به نوبه خود امکان رقابت نزدیکتر در سراسر زمینهها را فراهم میکند و در عین حال زیبایی خودروها را بهبود میبخشد. این فلسفه هدف اصلی مقررات جدید است. آدرین نیوی، طراح ماشین ردبول خاطرنشان کرد که تغییرات مقررات مهمترین تغییرات در فرمول یک از فصل فصل ۱۹۸۳ بودهاست.
سیستم امتیاز دهی برای مسابقات کوتاهشده
پس از بحث و جدل پیرامون اعطای امتیاز در جایزه بزرگ بلژیک۲۰۲۱ ، معیارهای مورد نیاز برای امتیاز دادن به رویدادهای ناتمام تغییر یافت. این الزام، در انتظار تصویب شورای جهانی ورزشهای موتوری، به گونه ای تغییر کرد که هیچ امتیازی تعلق نمیگیرد مگر اینکه حداقل دو دور در شرایط پرچم سبز تکمیل شده باشد.
- اگر بیش از دو دور کامل شود، اما کمتر از ۲۵٪ از مسافت برنامهریزی شده مسابقه باشد، امتیاز به پنج نفر برتر بر اساس ۶-۴-۳-۲-۱ تعلق میگیرد.
- اگر ۲۵٪ تا ۵۰٪ از مسافت برنامهریزی شده مسابقه تکمیل شود، امتیازات ۱۳–۱۰–۸–۶–۵–۴–۳–۲–۱ به نه نفر برتر تعلق میگیرد.
- اگر ۵۰٪ تا ۷۵٪ از مسافت برنامهریزی شده مسابقه تکمیل شود، امتیازات ۱۹–۱۴–۱۲–۹–۸–۶–۵–۳–۲–۱ به ده نفر برتر تعلق میگیرد.
- اگر بیش از ۷۵٪ از مسافت برنامهریزی شده مسابقه تکمیل شود، امتیاز کامل تعلق میگیرد.
- معیارهای قبلی به مدت ۴۰ سال قبل از تغییر وجود داشت و آخرین بار بین فصل های ۱۹۷۷ و ۱۹۸۰ تغییر کرده بود.
- علاوه بر این، امتیاز سریعترین دور فقط در صورتی تعلق میگیرد که بیش از ۵۰ درصد از مسافت برنامهریزیشده مسابقه تکمیل شود.
رانندگان و تیمهای قهرمان
میشائیل شوماخر آلمانی و لوییس همیلتون انگلیسی با 7 بار عنوان قهرمانی جهان از این نظر رکورد دار می باشند. شوماخر در فصل ۲۰۰۴ و همیلتون در سال ۲۰۲۰ به این رکورد رسید. همچنین شوماخر رکورد بیشترین تعداد قهرمانی متوالی را در اختیار دارد. (5 بار متوالی). همیلتون رکورد بیشترین تعداد قهرمانی با یک تیم را در اختیار دارد. (۶ بار با مرسدس)
قهرمان بر اساس سازندگان شاسی
قهرمان بر اساس سازندگان موتور
رانندگان قهرمان، به ترتیب بیشترین قهرمانی