تسمه دینام یا تسمه پروانه یکی از قطعات مصرفی تاثیرگذار در خودروهاست که نیروی پیشرانه را به دینام، کمپرسور و … منتقل میکند. اگر این تسمه به هر دلیلی از کار بیفتد، عملکرد اجزای مختلف پیشرانه با مشکل مواجه میشود. بنابراین نمیتوان از اهمیت سلامت و کیفیت آن در خودرو چشم پوشی کرد.
برای توضیح بهتر وظایف، عملکرد و اهمیت تسمه دینام در خودروها بهتر است ابتدا درباره ماهیت تسمه بیشتر بدانیم. تسمه یا BELT به حلقهای گفته میشود که از جنسی انعطافپذیر ساخته شده است. از تسمه برای انتقال انرژی و ایجاد اتصالات مکانیکی کمک گرفته میشود. تسمهها معمولا به دور چند پولی، هرزگرد، قرقره یا چرخ پیچیده میشوند و یک مدار بسته ایجاد میکنند و ضمن انتقال نیروی چرخشی این اجزا به یکدیگر، ارتباطشان را نیز حفظ میکنند.
تسمهها قطرهای متفاوتی دارند که این نکته به کارایی و محل استفاده آنها مرتبط است. در سیستم موتورهای درونسوز، تسمهها اجزای مهمی هستند که وظایف مهمی را برعهده دارند. این تسمهها عمل انتقال نیروی چرخشی موتور به قطعات مهم دیگر را انجام میدهند. تسمههای خودرو معمولا از جنس لاستیک مقاوم ساخته میشوند. تسمهها بهدلیل جنس لاستیکیشان عمر مشخصی دارند و با کارکرد طولانی قابلیت ارتجاعی خود را از دست میدهند، تَرَک میخورند یا پاره میشوند. پارگی تسمهها یا ترک خوردن آنها در خودرو میتواند بسیار خطرناک باشد و اگر این اتفاق حین رانندگی بیفتد، ممکن است صدمات جبرانناپذیر جانی و مالی به همراه داشته باشد.
بخوانید: بهترین زمان برای تعویض تسمه تایم
یکی از قطعات خودرو که کاربردهای فراوان درخورتوجهی در صنعت دارد، تسمه دینام یا تسمه پروانه است. این قطعه از لحاظ فنی در دستهی تسمههای انتقال قدرت طبقهبندی میشود. برای انتقال نیروی قدرت پیشرانه در فلکههای هرزگرد و پولیها، تسمه پروانه مورد استفاده قرار میگیرد. این قطعه دارای کاربرد در تمامی صنایع ماشینهای سبک و سنگین و همچنین ماشین آلات معدنی است. تا حدودی میتوان گفت که تمامی تسمه دینامها دارای ساختار مشابه هستند و از نخ، الیاف پارچهای و پلاستیک برای تولید تسمه دینام به صورت ترکیبی استفاده میشود. اغلب روی این قطعه لایه پلاستیک کشیده میشود.
تسمه دینام با روشن شدن پیشرانه شروع به کار میکند و دینام را به چرخش در میآورد. این تسمه با استفاده از قدرت دورانی پیشرانه، قطعات مختلف را به حرکت وادار میکند. تسمه پروانه در واقع وظیفهی انتقال قدرت پیشرانه به قطعات دیگر مانند دینام، پمپ فرمان هیدرولیک، واتر پمپ و سیستم تهویهی مطبوع را برعهده دارد.
دینام یا آلترناتور تأمینکننده انرژی موردنیاز قطعههای متعددی است. اما این قطعه انرژی اولیه خود را از موتور دریافت میکند. وظیفه اصلی تسمه دینام، همانطور که از اسمش پیداست، برقراری ارتباط دینام با موتور و انتقال نیروی چرخشی موتور به دینام است. به این ترتیب، دینام که نوعی ژنراتور جریان مستقیم است، انرژی مکانیکی را از موتور و به کمک تسمه مخصوصش دریافت کرده و به انرژی الکتریکی مورد نیاز باتری تبدیل میکند. در نتیجه میتوان گفت، سلامت باتری، تامین انرژی آن و تامین برق خودرو نیز با واسطه دینام، به این تسمه و فعالیت صحیح آن وابسته است. به این ترتیب تأمین برق قسمتهای مختلف خودرو نیز به نوعی به تسمه دینام وابسته است.
با این تعریف، میتوان وظایف تسمه دینام را به شرح زیر بیان کرد:
تسمهها در حالت کلی بر اساس شکل ظاهری خود به صورت ذیل تقسیمبندی میشوند:
تسمه دینام از نوع V شکل بوده و دلیل نامگذاری به V شکل نیز به خاطر شکل ظاهری آن است که همانند V انگلیسی است؛ از همین روی تسمه دینام را V-belt نیز مینامند.
تسمه دینام که با نامهای تسمه کولر و تسمه فرمان هیدرولیک هم شناخته میشود، مجموعهای از یک تسمه، هرزگرد و تسمه سفتکن است که سیستمهای تهویهمطبوع، آلترناتور (دینام) و سیستم هیدرولیک فرمان برای کار کردن به آن نیاز دارند و نیروی مورد نیاز خود را از این تسمه تأمین میکنند. در برخی خودروها حتی واتر پمپ متعلق به سیستم خنککنندهی پیشرانه نیز توان خود را از تسمه دینام میگیرد. بنابراین تسمه دینام عضوی حیاتی و مهم در خودرو محسوب میشود. از مهمترین علائم خرابی تسمه پروانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در صورت مشاهده هر یک از موارد فوق، تسمه را بازدید نموده و در صورت وجود خرابی، آن را تعویض نمایید. مهمترین نکته در مورد این تسمهها، بازدیدها و سرویسهای دورهای منظم است. بهعنوان یک قاعدهی کلی، تسمه دینام معمولا بیش از ۵ سال یا ۸۰ هزار کیلومتر دوام نمیآورد و باید آن را تعویض کرد. در برخی خودروها تسمه دینام تا ۱۲۰ هزار کیلومتر هم بدون مشکل کار میکند. تسمه پروانه به دلیل اینکه تحت فشار و حرارت زیادی قرار دارد، با گذشت زمان کارایی خود را از دست میدهد و مستعد پاره شدن میشود. در خصوص تسمه دینام، توجه به ویژگیهای ظاهری آن بسیار مهم بوده و شما با بازدیدهای چشمی نیز میتوانید پی به خرابی آن ببرید. به عنوان مثال چرب شدن تسمه، وجود ترک روی تسمه، شکستگی یا پارگی تسمه، خوردگی تسمه، ظهور خاصیت کشسانی در تسمه و … میتوانند حاکی از خرابی تسمه باشد.