قبل از پاسخ به این سؤال، ابتدا باید بدانیم که سیستم خنک کننده موتور خودرو چیست و ضد یخ چه نقشی در آن دارد.
موتور اتومبیل با سوزاندن سوخت (بنزین یا گازوییل) انرژی زیادی تولید میکند. بخشی از این انرژی (حدود یکسوم) صرف حرکتکردن خودرو میشود. دوسوم باقیمانده این انرژی تولیدشده به گرما تبدیل خواهد شد.
نیمی از این گرما از طریق اگزوز خارج میشود، اما نیمی دیگر در محفظه موتور باقی میماند.
البته خود مایع خنک کننده هم به دلیل گرمای موجود در محفظه موتور داغ میشود. به همین دلیل سازوکاری در سیستم خنک کننده تعبیه شده است که این مایع را برای خنک شدن به رادیاتوری که در قسمت جلوی ماشین قرار دارد منتقل میکند. با حرکت اتومبیل به جلو، هوا در شیارهای رادیاتور که حاوی این مایع خنک کننده داغ است جریان مییابد و باعث خنک شدن آن میشود.
خیلیها مایع خنک کننده را با ضدیخ اشتباه میگیرند و هر دو را یکی میدانند. درحالی که ضد یخ همان مایع خنک کننده نیست، بلکه یکی از دو جزء اصلی تشکیلدهنده آن است. در واقع مایع خنک کننده از مخلوط ضدیخ و آب مقطر تشکیل شده است.
خود ضد یخ ترکیبی از آب مقطر و نوعی الکل است. معمولا رایج ترین آنها اتیلن گلیکول است، زیرا هم ارزانتر است و هم به هر نسبتی با آب مخلوط میشود. بااینحال بهتازگی ماده جدیدتری به نام پروپیلن گلیکول به بازار عرضه شده است که گرانتر است ولی خطر کمتری دارد.
مواد شیمیایی موجود در ضدیخ مزایای زیادی برای سیستم خنک کننده موتور خودرو دارند. یکی از این مزایا که مهمترین کاربرد ضدیخ است، این است که اجازه نمیدهد مایع خنک کننده درون محفظه موتور در هوای زمستانی یخ بزند. اگر میخواهید بدانید که ضد یخ در چه دمایی یخ میزند، اینطور فکر کنید که آب در صفر سانتیگراد یا در ۳۲ درجه فارنهایت منجمد میشود. بنابراین مخلوطی از ۵۰٪ آب و ۵۰٪ ضد یخ در حدود ۳۷- درجه سانتیگراد یخ میزند.
کاربرد دیگر ضدیخ این است که نقطه جوش آب را بالا میبرد. همانطور که میدانید آب در ۱۰۰ درجه سانتیگراد جوش میآید. هر چه این درجه بالاتر باشد، به نفع موتور خواهد بود، چرا که آب جوش به موتور آسیب میرساند. مخلوط ۵۰/۵۰ ضد یخ و آب، باعث میشود نقطه جوش آب به جایی بین ۲۴۰ و ۲۷۰ درجه سانتیگراد برسد. البته تعیین دقیق نقطه جوش به فشار مخلوط آب و ضدیخ در محفظه موتور هم بستگی دارد.
بخوانید: یخ زدن ماشین و روش های جلوگیری از آن
خیلیها میپرسند آیا میتوان از ضدیخ ۱۰۰٪ (خالص و بدون آب) استفاده کرد یا خیر. در واقع باید گفت خیر. آب مانند کاتالیزگری عمل میکند که باعث میشود ضدیخ به درستی کار کند. ضد یخِ ۱۰۰٪، نقطه انجماد بسیار بالاتری در حدود ۲۰- درجه سانتیگراد دارد که بالاتر از مخلوط ۵۰/۵۰ ضدیخ و آب است.
اگر ضدیخ را به طور منظم تعویض کنید، مزایای زیادی به شما ارائه میکند که عبارتاند از:
با گذشت زمان، مایع خنک کننده موتور خاصیت اولیه خود را از دست داده و تا حدودی اسیدی میشود. این امر باعث میشود که این مایع بار الکتریکی پیدا کند. حتی جریان ۰.۲۰ ولت کافی است تا اجزای فلزی داخل موتور خوردگی پیدا کنند. مخصوصا آلومینیوم در برابر خوردگی ناشی از الکترولیز بسیار حساس است.
معمولا وقتی الکترولیز ضدیخ یا مایع خنک کننده رخ میدهد، یعنی دیگر دیر شده است و موتور مایع را نشت میدهد. این در حالی است که با تعویض به موقع ضدیخ میتوان از الکترولیز مایع خنک کننده جلوگیری کرد.
سالهای متمادی فقط یک نوع ضدیخ در بازار وجود داشت و آن همین رنگ سبز آن بود. با پیشرفت فناوری انواع مختلف دیگری از ضد یخ وارد بازار شدند.
این کلمه مخفف Organic Acid Technology است. این ضدیخ ماندگاری طولانی دارد و برخلاف برخلاف نوع سبز که حدود ۲ تا ۳ سال دوام دارد، این ضدیخ حدود ۵ سال ماندگار است.
این ضدیخ اساسا ترکیبی از ضد یخ سنتی و ضدیخ OAT است. این محصول که HOAT نامیده میشود، معمولا با مایع خنک کنندهای که درون موتور شما هست هم سازگار است و میتوانید بدون توجه به نوع مایع قبلی، این ضدیخ را بعد از رقیق کردن با آب به آن اضافه کنید. این در حالی است که ضد یخ OAT را در صورتی که قبلا از خنک کننده معمولی استفاده کرده باشید، نمیتوانید به آن اضافه کنید؛ زیرا این دو با هم سازگار نیستند.
تولیدکنندگان ضدیخ از رنگهای متفاوتی برای ضدیخ استفاده میکنند که بتوان آنها را از هم تشخیص داد. بااینحال متأسفانه این رنگها از استاندارد خاصی پیروی نمیکنند. بنابراین دو تولیدکننده مختلف ممکن است برای یک نوع ضدیخ یکسان از دو رنگ متفاوت استفاده کنند که این امر، کار را برای مصرفکننده واقعا سخت میکند.
هنگام خرید ضدیخ، رنگ را ملاک قرار ندهید. برای اینکه بدانید کدام ضدیخ برای ماشین شما بهتر است به موارد زیر توجه کنید:
همانطور که گفتیم بهترین کار این است که آب و ضدیخ را به نسبت مساوی یعنی ۵۰/۵۰ با هم مخلوط کنید. البته گاهی ضد یخ به صورت مخلوطشده و آماده موجود است که به آن مایع خنک کننده میگویند. همیشه حواستان باشد که آیا دارید مایع خنک کننده میخرید یا ضد یخ. وسوسه نشوید که درصد بالاتری از ضد یخ یا همان ضد یخ ۱۰۰٪ را در موتور بریزید؛ این کار به موتور ماشین آسیب میرساند.
معمولا در دفترچه راهنمای مالک خود کارخانه تعیین کرده است که چه زمانی بهتر است ضد یخ را تعویض کنید. بااینحال شرایط مختلفی وجود دارند که ممکن است این زمان تغییر یابد. بهترین کار این است که بعد از هر ۸۰ هزار کیلومتر، ضد یخ را بررسی کنید و میزان اسیدیته آن را بسنجید. یکی از روشهای خوب استفاده از نوار تشخیص است. بااینحال بهتر است علائم کمبود ضد یخ را هم بشناسید.