در خودروهای احتراق داخلی، سیستم سوخترسانی یکی از اصلیترین بخشهای فنی محسوب میشود. درواقع موتور این خودروها، یک مکانیزم مشخص برای تولید قدرت دارد. دراین مکانیزم سه عامل اصلی سوخت، برق، هوا وجود دارند که در تولید احتراق و سپس تولید نور نقش اساسی ایفا میکنند. به این ترتیب که با تزریق ترکیب مناسبی از سوخت و هوا درون سیلندرها و متراکم شدن این ترکیب و جرقهزنی در زمان مناسب و توسط شمعها این احتراق رخ میدهد. بنابراین در این میان وظیفه سیستم سوخترسانی بهعنوان تأمینکننده یکی از سه رکن اساسی احتراق اهمیت بسیاری دارد. این سیستم سوخت را به میزان کافی، در زمان مناسب و با کیفیت موردنیاز از باک یا مخزن مخصوصش به موتور میرساند. در این میان بخشهای مختلفی به انجام این وظایف یاری میرسانند که فیلتر سوخت یکی از آنهاست. اکنون میخواهیم به نقش فیلتر سوخت در این مجموعه بپردازیم، تا با بررسی دقیق وظیفه آن، اهمیت سلامت و کیفیتش را بهتر دریابیم.
فیلتر سوخت (فیلتر بنزین) قطعه سادهای است که در سیستم سوخت نصب میشود تا آلایندها را از بین ببرد. این قطعه معمولاً از یک محفظه فلزی یا پلاستیکی تشکیل شده که حاوی یک عنصر فیلتر است. سوخت از مخزنِسوخت وارد فیلتر شده و تمیز و آماده برای استفاده در موتور خارج میشود. فیلترهای سوخت در طول تاریخ موتورهای احتراق داخلی وجود داشتهاند. فیلترهای اولیه از محفظههای پلاستیکی کوچکی ساخته میشدند. این طراحی برای موتورهای آن زمان مناسب بود. با عبور سوخت از فیلتر تحت فشار کم، نیازی به دستگاه پیچیده یا با استحکام بالا نبود. امروزه طراحی فیلتر بنزین کمی تغییر کرده است. با معرفی موتورهای تزریق مستقیم، نیاز به فیلتری وجود داشت که بتواند سطوح فشار بالای سیستم سوخت را تحمل کند. بنابراین، فیلترهای امروزی از بسیاری جهات قویتر از مدلهای قدیمیتر هستند. لایه بیرونی فیلتر سوخت امروزی از مواد بهتری ساخته شده است، محیط فیلتر قویتر و محافظت شدهتر است و کل مجموعه فیلتر در برابر فشار بیش از حد توسط دریچههای تسکین دهنده خاص محافظت میشود. این ویژگیها بیشتر روی فیلتر سوختی اعمال میشوند که در خارج از مخزن سوخت، در محل موتور یا خط سوخت نصب شده است.
این فیلترها که معمولاً به عنوان فیلترهای سوخت درون خطی شناخته میشوند، باید در شرایط مختلف، چه در داخل و چه در خارج، مقاومت کافی داشته باشند.
بنابراین تصفیه و غربال شدن بنزین تا حد ممکن، اهمیت بسیار بالایی در حفظ سلامت قطعات مختلف موتور و افزایش کارایی و عملکرد آنها دارد. ضمن اینکه این خلوص و پاکیزگی در کاهش سطح آلایندگی خودرو که این روزها از موارد مهم در بررسی خودروها محسوب میشود نیز مؤثر است. در این میان فیلتر بنزین دقیقا قطعهای است که این وظیفه خطیر را انجام میدهد و تمام ناخالصیهای بنزین را تا حد امکان در مسیرش بهسمت موتور جذب و پاکسازی میکند. به این ترتیب کاربرد فیلتر بنزین در خودرو و سیستم سوخترسانی را میتوان اینگونه تقسیم کرد:
ذرات و آلودگیهایی که فیلتر از بنزین جذب میکند و مانع از ورودشان به کانال سوخترسانی میشود شامل گرد و خاک، خردههای فلز، تکههای اکسید فلزات و البته رطوبت احتمالی موجود در بنزین است. این رطوبت در صورت رسیدن به موتور، ضمن تأثیر منفی در احتراق و خامسوزیهای احتمالی، منجر به زنگزدگی بخشهای فلزی موتور میشود. بنابراین بار دیگر به اهمیت فیلتر بنزین و لزوم سلامت آن پی میبریم.
بخوانید: دلایل افزایش مصرف سوخت
سوخت در دو مرحله تصفیه میشود: ابتدا صافی پمپ و سپس صافی فیلتر ناخالصی ها را از سوخت جدا می سازد.
فیلتر های سوخت که عمل تصفیه را انجام میدهند عموما از نوع کاغذی هستند. بخش جدا کننده ی این فیلتر ها از نوعی کاغذ مخصوص ساخته شده و برای اینکه کارایی بیشتر و سطح موثرتری از فیلتراسیون را داشته باشند ،آن را به صورت چین دار ساخته و درون یک محفظهی فلزی قرار می دهند . گرچه انواع دیگری از فیلتر ها مانند : فیلتر های نمدی و یا پارچهای نیز وجود دارند، اما امروزه ساخت و استفاده از آن ها کم شده است. اندازه ی قطر منافذ کاغذ بکار رفته در فیلتر سوخت بسته به نوع کاربرد آن متفاوت است.
عواملی می تواند باعث انسداد تدریجی صافی فیلتر سوخت شود :ممکن است مقادیر زیادی زنگ و آشغال درون باک سوخت خودرو جمع شده باشد ، در باک خودرو تعرق طبیعی و رطوبت وجود دارد که باعث زنگ زدگی می شود ، در هر بار سوخت گیری ممکن است مواد زائدی وارد باک شود ، هرچه فیلتر سوخت دیرتر تعویض گردد، مواد زائد بیشتری درون آن جمع شده و به تدریج مانع از جریان بنزین به سوی موتور می شوند.
فیلترهای سوخت در دو نوع کلی ساخته میشوند. البته که ممکن است این فیلترها در کیفیت ساخت، جنس فیلتر و تراکم آن متفاوت باشند. اما بهطور کلی آنها را در دو دسته زیر تقسیم میکنند:
بخوانید: مکمل سوخت خودرو و انواع آن
این مدل از فیلتر سوخت دارای یک کارتریج متشکل از رسانههای فیلتراسیون، اجزای ساختاری و سایر قطعات ضروری فیلتر سوخت است. تنها چیزی که این فیلترها فاقد آن هستند، پوسته بیرونی است. به جای اینکه محفظه فلزی یا پلاستیکی قسمتی از فیلتر باشد، دارای یک جزء جداگانه هستند که روی سطح جفت خودرو سوار میشود. میتوان بارها و بارها از آن استفاده کرد و فقط کارتریج آن یکبار مصرف است. فیلترهای سوخت کارتریج گزینهای سازگار با محیط زیست هستند. به دلیل داشتن قطعات فلزی یا پلاستیکی کمتر، این نوع فیلترها تاثیر کمتری بر محیط اطراف دارند.
با توجه به آنچه گفته شد، فیلتر بنزین در موارد مهمی همچون عملکرد بهینه سیستم فنی، بازده بیشتر موتور، استهلاک کمتر قطعات موتور و سلامت سیستم سوخترسانی مؤثر است. بنابراین باید نسبت به سلامت آن و دقت در زمان تعویضش توجه لازم را داشت. این زمان معمولا از سوی تولیدکننده فیلتر مشخص میشود که عموما کارکرد حدود ۱۵هزار کیلومتر است. به این ترتیب با توجه به عواقب خرابی و تعویض دیرهنگام فیلتر بنزین، باید نسبت به زمان مشخصشده از سوی کمپانی تولیدکننده آن در خصوص عمر مفیدش دقت کافی را داشت و همچنین با مشاهده علائم خرابی فیلتر نسبت به بررسی آن اقدام نمود. برخی از این علائم عبارتند از:
از عوامل مؤثر در خرابی زودرس فیلتر سوخت، عمر بالای خودرو و مستهلک شدن باکهای فلزی قدیمی آنها، در نتیجه بالا رفتن میزان خوردگیهای فلزی در بنزین و آلودهتر شدنش است، که فیلتر را با دردسر مواجه میکند. حتی باکهای پلاستیکی نیز ممکن است در اثر بالا رفتن عمر، آلودگی بیشتری به بنزین منتقل کنند. کیفیت پایین بنزین، بالا بودن میزان رطوبت آن و ناخالصیهای غیر معمولش نیز از دیگر عوامل خرابی زودتر از موعد فیلتر سوخت هستند.