انواع روغن موتور خودرو و مقایسه آنها

یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر خودرو،  موتور آن است. بی‌توجهی نسبت به موتور و رسیدگی نکردن به آن می‌تواند هزینه‌های بالایی را به شما تحمیل کند. یکی از راه‌ های مراقبت از موتور خودرو استفاده از روغن موتور مناسب است. در این مطلب درباره انواع روغن‌موتور، اینکه چه استانداردهایی باید داشته باشد و تفاوت انواع روغن‌موتورها صحبت خواهیم کرد.

روغن موتور چه نقشی را در خودرو ایفا می‌کند؟

روغن‌موتور وظایف مهمی را در خودرو برعهده دارد:

• اصطکاک بین اجزا را کاهش می‌دهد

موتور از قطعات متحرک ساخته شده است و مسلما بین آنها اصطکاک وجود دارد. هرجا که اصطکاک هست، گرما هم هست. روغن‌موتور، اصطکاک بین قطعات فلزی را از بین می‌برد تا گرمای ناشی از آن، موتور را داغ نکند. همچنین جلوی ساییدگی قطعات را می‌گیرد. می‌دانید که تعمیر و تعویض قطعات ساییده‌شده موتور هزینه زیادی برمی‌دارد. بنابراین با یک روغن‌موتور مناسب، در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنید.

• گرما را از چرخه احتراق دور می‌کند

موتور با تولید انفجارهای کنترل‌شده یا احتراق درون سیلندرها کار می‌کند. حال اگر گرمای ناشی از اصطکاک به این انفجارهای کنترل‌شده اضافه شود، موتور خودرو مشکل پیدا می‌کند. روغن‌موتور مانند عایق از رسیدن گرما به این چرخه جلوگیری می‌کند.

• محصولات جانبی ناخواسته را جذب می‌کند

در فرایند احتراق محصولات ناخواسته‌ای مانند اسیدها و اکسید سیلیکون تولید می‌شوند که اگر وارد سایر قسمت‌های موتور شوند، به آن آسیب وارد می‌کنند. روغن‌موتور مانند یک آهنربا این مواد را جذب می‌کند و به‌حالت تعلیق درمی‌آورد.

• زنگ‌ زدگی را به حداقل می‌رساند

در فرایند احتراق، سوخت باید با هوا که حاوی اکسیژن است مخلوط شود. اکسیژن باعث خوردگی و زنگ‌زدن فلزات می‌شود. درست است که نمی‌توانیم جلوی رسیدن هوا به موتور را بگیریم، اما با استفاده از روغن‌موتور می‌توانیم اثرات اکسیدکنندگی آن را به حداقل برسانیم.

بخوانید: نشانه های خرابی گیربکس خودرو

ویسکوزیته روغن موتور یعنی چه؟

ویسکوزیته (viscosity) یا گرانروی، به غلیظ ‌بودن یا رقیق‌ بودن مایع گفته می‌شود. برای مثال، ویسکوزیته عسل بالا و ویسکوزیته آب آشامیدنی پایین است. برای اینکه موتور خودرو عملکرد بهتری داشته باشد، باید از روغن‌موتور با ویسکوزیته مناسب استفاده کنید. بر این اساس رتبه‌بندی SAE را داریم که از یک سری اعداد برای نشان دادن درجه ویسکوزیته استفاده می‌کند. در ادامه به توضیح این رتبه‌ بندی می‌پردازیم.

رتبه‌ بندی SAE و ویسکوزیته روغن موتور

SAE مخفف انجمن مهندسان خودرو (Society of Automotive Engineers) است. رتبه‌بندی SAE از اعداد ۰ تا ۶۰ برای تعیین درجه ویسکوزیته روغن‌موتور استفاده می‌کند. اعداد ۰ تا ۲۵ برای هوای سرد و زمستانی است و اعداد ۳۰ تا ۶۰ برای هوای گرم و تابستانی هستند. با توجه به این اعداد، روغن موتور را به دو نوع سینگل گرید و مولتی گرید تقسیم می‌کنند.

سینگل گرید: اگر کد مربوط به ویسکوزیته فقط یک عدد داشته باشد (مثلا SAE 30)، یعنی این روغن، درجه ویسکوزیته چهار فصل را ندارد و فقط در هوای سرد یا گرم آزمایش شده است. اگر از ۰ تا ۲۵ باشد فقط در هوای سرد و اگر از ۳۰ تا ۶۰ باشد، فقط در دمای جوش موتور یعنی ۱۰۰ سانتی‌گراد آزمایش شده است. روغن‌موتورهای سینگل گرید، فقط مخصوص یک شرایط آب‌وهوایی هستند (یا گرم یا سرد).

مولتی گرید: بیشتر روغن‌های امروزی مولتی گرید هستند و برای هر چهار فصل مناسب‌اند. این روغن‌موتورها را با یک سری افزودنی‌های پلیمری تولید می‌کنند که با استفاده از آن، مجبور نیستیم در زمستان از یک نوع روغن و در تابستان از نوع دیگری استفاده کنیم. در روغن‌موتورهای مولتی گرید، از دو عدد و یک حرف W که حرف اول Winter یعنی زمستان است استفاده می‌کنند (مانند W-305). عدد کنار W درجه ویسکوزیته روغن را در دماهای سرد نشان می‌دهد و عدد دوم نشان‌دهنده این است که اگر دمای موتور به بالاترین دما ۱۰۰ سانتی‌گراد (۲۱۲ درجه فارنهایت) برسد، درجه ویسکوزیته این روغن‌موتور از عدد مزبور بالاتر نخواهد رفت.

بیایید با یک مثال این موضوع را روشن‌تر کنیم. فرض کنیم روی بطری روغن موتور اعداد W-305 را می‌بینید.

در اینجا ۵ نشان‌دهنده درجه ویسکوزیته در دمای پایین و ۳۰ نشان‌دهنده این است که درجه ویسکوزیته این روغن در بالاترین دما از ۳۰ بیشتر نخواهد شد.

بنابراین اگر در مناطق سردسیر زندگی می‌کنید، هرچه عدد کنار W پایین‌تر باشد، موتور اتومبیل‌تان سریع‌تر راه‌اندازی می‌شود. بنابراین روغن‌موتور با درجه ۵ برایتان بهتر از روغن موتور با درجه ۱۰ است. دلیلش این است که روغن با ویسکوزیته پایین‌تر رقیق‌تر است و در چنین دماهایی، سریع‌تر بین اجزای موتور جریان می‌یابد. به‌این‌ترتیب، زمان خشک ‌کارکردن موتور کوتاه‌تر و درنتیجه سایش قطعات آن کمتر می‌شود.

از سوی دیگر، عدد ۳۰ به‌معنای آن است که وقتی موتور کاملا گرم شد، روغن همچنان غلظت مناسبی دارد و زیادی رقیق نیست. در مناطق گرمسیر، بهتر است این عدد دوم بالاتر باشد.

فاصله بین این دو عدد هرچه بیشتر باشد یعنی در ترکیبات آن روغن‌موتور مواد پلیمری بیشتری به کار رفته است که ممکن است با رسوبات موجود در روغن موتور ترکیب شوند. این موضوع ممکن است مشکلاتی را برای موتور خودرو به وجود آورد.

متداول‌ترین روغن موتور از نظر ویسکوزیته

معمول‌ترین نوع روغن‌موتور ۱۰W-40 است. استفاده از این روغن موتور در هوای گرم تابستان سبب می‌شود روغن به اجزای داخلی موتور در دمای بالا بچسبد و به این ترتیب از ساییدگی ناشی از تماس اجزای فلزی متحرک موتور به یکدیگر جلوگیری به عمل می‌آورد.

برخی از انواع روغن‌موتور بر اساس ویسکوزیته عبارت‌اند:

0W-20، 0W-40، ۱۰W-30، ۱۰W-40، ۵W-30، ۲۰W-50.

هر یک از اینها با هم تفاوت‌هایی دارند. برای نمونه به تفاوت دو تا از رایج‌ترین انواع روغن موتور اشاره می‌کنیم.

تفاوت بین روغن موتور ۱۰W-40 و ۲۰W-50

روغن‌موتور ۱۰W-40 برای هوای سرد و روغن موتور ۲۰W-50 برای هوای گرم مناسب‌تر است. دلیلش این است که اولی رقیق‌تر است و سریع‌تر بین اجزای موتور جاری می‌شود، بنابراین در هوای سرد موتور را سریع‌تر روشن می‌کند. دومی غلیظ‌ تر است و برای شرایط زمستانی چندان مناسب نیست.

استانداردهای روغن موتور

دو استاندارد مهم که روی بطری روغن‌موتور درج می‌شود، یکی شاخص API (موسسه نفت آمریکا) و دیگری ACEA (انجمن خودروسازان اروپا) است. همه روغن‌موتورهای باکیفیت باید این دو استاندارد را داشته باشند.

– استاندارد API

این شاخص از دو حرف S برای بنزین و C برای دیزل استفاده می‌کند. البته بیشتر روغن‌های امروزی هر دو را با هم دارند. درکنار S، حروف الفبا از A تا N و درکنار C، حروف الفبا از A تا J را قرار می‌دهند. هرچه حروف الفبا بالاتر می‌رود کیفیت روغن‌موتور بهتر است. یعنی برای موتور بنزینی کیفیت روغن با شاخص SA کمتر از SN است و برای موتور دیزلی، کیفیت روغن با شاخص CA کمتر از CJ است.

– استاندارد ACEA

این استاندارد، معادل اروپایی استاندارد API اما دقیق‌تر و سختگیرانه‌تر است. این استاندارد از A برای موتورهای بنزینی، از B برای موتورهای دیزلی و از C برای خودروهای سازگار با کاتالیست یا با SAPS (خاکسترسولفاته، فسفر و گوگرد) پایین استفاده می‌کند. بحث مربوط به استانداردها تخصصی‌تر است و در این مطلب نمی‌گنجد.

انواع روغن موتور براساس نوع تولید

روغن‌موتور از نظر نوع تولید به سه دسته مهم تقسیم می‌شود. امروزه با پیشرفت مهندسی خودرو، روغن موتورهای بسیار کارآمدتری به بازار عرضه شده‌اند. سه نوع اصلی روغن‌موتور عبارت‌اند از:

۱. روغن موتور تمام سنتتیک

این نوع روغن‌موتور به‌ طورکامل در آزمایشگاه و با مواد شیمیایی تولید می‌شود. ازآنجاکه این روغن سبب می‌شود موتور با بالاترین توانی که دارد کار کند و عملکردی بهینه داشته باشد، مسلما راندمان مصرف سوخت خودرو را افزایش خواهد داد. از همه مهم‌تر این روغن‌موتور دیرتر کارآیی خود را از دست می‌دهد و بنابراین مجبور نیستید زودبه‌زود آن را عوض کنید. اگر قبلا هر ۴،۸۲۸ کیلومتر (۳۰۰۰ مایل) باید روغن را تعویض می‌کردید، با این روغن شاید تا بیش‌از ۱۱ هزار کیلومتر هم نیازی به تعویض روغن نداشته باشید.

جنبه منفی این روغن‌موتور فقط گران‌تر بودن آن نسبت به سایر روغن‌هاست. البته ممکن است برای برخی از وسایل‌نقلیه مناسب نباشد و باعث لغزندگی بیش‌ازحد اجزای متحرک موتور شود.

روی بطری روغن تمام سنتتیک عبارت Full synthetic نوشته می‌شود. اگر هم این کلمه را ندیدید، همین‌که رتبه SAE آن مطابق جدول زیر باشد، یعنی روغن تمام سنتتیک است.

تمام سنتتیک	ویژگی‌ها
0W-30	صرفه‌جویی در هزینه سوخت
0W-40	افزایش عملکرد و قدرت موتور
۵W-40	اطمینان به محافظت از موتور دربرابر ساییدگی و ایجاد رسوبات  روشن‌ کردن راحت موتور در هوای سرد و گردش سریع در دمای بسیار پایین  بهبود سرعت اجزای متحرک موتور

۲. روغن موتور نیمه سنتتیک

روغن موتور نیمه سنتتیک، ترکیبی از روغن‌موتور معمولی و روغن سنتتیک است. این روغن از اجزای متحرک موتور به‌خوبی محافظت می‌کند و بسیار بهتر از روغن موتور مینرال (معدنی) است. بااین‌حال همه مزایای روغن‌موتور تمام سنتتیک را ندارد. با این روغن، حداقل ۱۰ دقیقه پس از استارت باید صبر کنید تا موتور گرم شود.

ازنظر قیمتی این روغن‌موتور به‌اندازه روغن تمام سنتتیک گران نیست.

نکته: گاهی ممکن است روی بطری‌های روغن نیمه سنتتیک، به‌جای Semi synthetic عبارت synthetic blend را نوشته باشند. جدول زیر ویژگی‌ها و رتبه‌بندی درجه ویسکوزیته این روغن را نشان می‌دهد.

نیمه سنتتیک	ویژگی‌ها
۵W-30	محافظت بهتر از موتور
۱۰W-40	محافظت بهتر در ۱۰ دقیقه اول پس از استارت زدن
۱۵W-40	کاهش ساییدگی اجزای موتور سه‌برابر بهتر از روغن‌های معمولی است  فواصل تعویض روغن را طولانی‌تر می‌کند

۳. روغن موتور معمولی

پایه این روغن‌موتور نفت‌خام است و از ترکیب روغن‌های پایه هیدروکربن‌ها، پلی اینترنال الفین و پلی آلفا الفین‌ها تولید می‌شود. شاخص رتبه‌بندی SAE آنها ۱۰W-40 و ۱۵W-40 است.

این روغن‌موتور از سایر روغن‌ها ارزان‌تر است و ابتدایی‌ترین معیارهای محافظت از موتور را رعایت می‌کند. بیشتر برای خودروهایی‌که موتور آنها طراحی ساده‌ای دارد یا برای آب‌بندی موتور خودروی صفر مناسب است. این روغن نمی‌تواند در سرمای شدید به‌ طورکامل از موتور محافظت کند و در دمای بسیار بالا هم کارآیی خود را سریع‌تر از دست می‌دهد. علاوه‌ برآن، باید تقریبا هر ۴۰۰۰ کیلومتر یک‌ بار روغن را تعویض کنید که واقعا به‌صرفه نیست.

جدول زیر رتبه‌ بندی درجه ویسکوزیته روغن‌موتور معمولی را نشان می‌دهد.

معمولی	ویژگی‌ها
۱۰W-40	از موتور درحد معمولی محافظت می‌کند
۱۵W-40	زودبه‌زود باید روغن را تعویض کرد

مقدار روغن مصرفی خودروها

حجم روغن‌موتور برای انواع خودرو متفاوت است. برای مثال، مقدار روغن‌موتور مصرفی برای انواع پراید ۳.۵ لیتر، پژو ۲۰۶ حدود ۳.۷۵ لیتر، سمند ۴.۵ لیتر و زانتیا ۵ لیتر روغن مصرف می‌کنند. البته این مقدار ممکن است با توجه به تعویض فیلتر روغن (فیلتری که روغن را تصفیه و ناخالصی‌‌های آن را جدا می‌کند)، نوع‌موتور و برخی عوامل دیگر تغییر کند. به‌عنوان مثال، برای پراید بعد از تعویض فیلتر روغن به ۳.۵ لیتر و قبل از آن به ۳ لیتر روغن نیاز دارید. به‌طور کلی بعد از تعویض فیلتر نیم لیتر روغن بیشتری باید بریزید.

در دفترچه راهنمای مربوط به روغن موتور هر خودرو، حجم روغن موتور لازم و نوع روغن موتور توصیه شده را برای آن درج می‌کنند. با مراجعه به این دفترچه می‌توانید بهترین روغن موتور را انتخاب کنید.

بخوانید: ضد‌یخ و زمان تعویض آن